Pope Francis ih simmi Thuthangtha

Himi thuthangtha cu March 27 ni zanlam, St. Peter’s Square tualpi ah a sim mi a si. Cule, Rome le leilung tlun ih um mi hmuahhmuah hrangah thlawsuah peknak a neih lai ih a sim mi a si ih a sirhsan mi cu Mk 4:35-41 sungih kan hmuh mi Bawi Jesuh ih thlipi hrang a daih ternak thu a si.

Mitu ih kan siar mi thu hi ‘Zan lam a hung si tikah’ (Mk 4:35) timi tongfang in a thok. Zanlam (khua thim naih cuahco) tikcu caan kan hmannak hi tu cun zarh tampi a si thlang (Covid-19 ruangih harsatnak a ti duh mi a si). Thimnak khawzing in kan kiangkap, kan lamzin, kan khuamawi pawl a zel duahdo thlang. Hi thim khawzing in kan nunnak sung tiangin hmun a khuar ih, kan kiangkap khal ah zianghman um lo mi bangtukin ziang awau hman thei nawn lo tiang beidonnak a thleng ter. Kan thli hawp mi in siseh, kiangkap minung cangvaih daan kan zohnak in siseh, hi thim khawzing ih zelhnak cu kan thei thei. Tihphannak in in zel ih mihlo vek kan bang cuahco. Kan lei a pit ih kan van a sang duahdo fawn. Gospel kan run siarmi sungih Dungthluntu pawl vek in ruahlo pi’n kan par ih a tlengmi thlisia ih namnuainak lakah humtu nei lo mi vek in kan vun hmu aw. Himi lak ih kan vun hmuhfiang mi cu kannih khal lawngpi pakhat sung um kan si cio; a derdai mi le a vaivuan ol mi kan si; asinain, khat lei lamah, midang hnemnak petu dingah kan thupi ve, mi in in tul ve, khat le khat bawm awton ding kan si timi kan vun thei aw vivo. “Kan hloral thluh ding” tiih lungphangih a aihram mi Dungthluntu pawl vekin kan zaten hi lawngpi sungah harnak kan tong cio. Curuangah, maih hrang lawng ruat lo in kan zaten hmainor tlang ding kan si.

Himi Dungthluntu pawl ih ton mi harnak sungah kanmah le kanmah vun hmuh awk ding cu a ol ko. Asinain, kan Bawipa ih thinlung umtudaan hi theihthiam a har ngaingai. Minung sinak ih tihphannak thawn a dung thluntu pawl an au rero lai ah anih cu ziang hngal lo te’n lawng pil hmasa nak lam kam ah a Pa rinsannak thawn thaw zet in a rak ihthat men. Jesuh Khrih a ihthat ti hi himi thu lawngah kan hmu thei. A hung thang ih thlipi le tisuar a daih ter hnu ah a dungthlun pawl lamah a hoi ih “ziangah nan tih? Zumnak nan nei lo maw si?” tiah a rak kawk hai (Mk 4:40).

Vun theihthiam ngah zuam uh si. Kan Bawipa ih zumnak le a dungthlungtu pawl ih zumnak hi khui tawk fangah si pei an dang awk? A taktak ah cun amah par ih zumnak an neih ruangah an vun thang mi a si ko. Asinain, an vun thang tikah ziang tin an ko: Sayapa kan hlohral thluh ding hi na poisa lo maw si? (v. 38). Na poisa lo maw an vun ti. Kan Bawipa in ziangah a rel lo; an hrangah ziang hman a poisak lo ti’n an rak ruat. “Ziangah i rel lo maw?” timi tongkam te hi kan thin in sun bik mi tongkam lakih pakhat a si ve theu. Hi tongkam te hi kan thinlung a na ter ih a so ter theu fawn. Kan Bawipa khal a thin a tlo ve ko ding. Ziangruangah tile, zo dang hnakin kan hrang in ruat sak bik tu a si. An vun kawh le ve ten, an tihphannak in a rak runsuak ngaingai fawn.

Thlipi in, a hloral thei mi kan si zia le, nitin kan nunnak ah kan tikcu caan a luah tuk theu mi leipar thilri pawl hi ziang an si lo zia a lang ter a si. Culawng siloin, nitin kan nunnak le kan nuntu khawsaknak a thohsuah ih a kaihgnet taktak tu thil pawl ziangih kan rak siar ngah lo zia khal in khihhmuh sak a si. In namnuai tu thlisia in kan thuruah cia mi pawl le kan thlarau a cawmdawl taktak tu thilri pawl kan hngilhnak pawl khal a phodarh theh. Cuti ih kanmah in runsuak thei ding hmang tiih kan rak ruahmi le kan rak tuahmi pawl cun kan nunnak hram taktak thawn siseh, kan hmai ih in fehsan zo tu pawl thawn siseh, pehzom awknak nei thei nawn lo dingin in tuah ih a thup te’n in that rero sawn theu a si. Cuticun, kan raldonak hrangih kan tulmi thlarau lam thilri pawl ngah lo in in tuah.

Hi thlisia lakah, maih hrang lawnglawng ruatih thil tuah nak pawl an hlo vivo ih, mi hmuahhmuah in unau sinak ah a tawmaw mi  kan si cio ti kha a langfiang vivo.

“Ziangah nan tih? Zumnak nan nei lo maw si?” Maw Bawipa, hi na tongkam te in tui zan ah kan zate thinlung muril a suntlang theh a si. Kanmaih duhnak hnakih nasa sawn ih na duhdawtmi hi leilung pi ah ziang kim mah te ih tuah thei theih mi bangin, kan rak tlangleng sual a si. Hlawknak ngah duh ih duhhamnak ruangah thilri buai ah buai in kan tlio ciamco theu. Nun in sim khal ah colh kan rak tum lo;  lei tlun ih ral buainak le a ding lo mi thil kan hmuh khal ah kan poisa lo theu; mi farah pawl le a himdam nawn lo mi kan leilung pi ih aihramnak khal ngaihsak duh lo in kan um pang. A harhdam lo mi leilung pi ah harhdam ten kan um thei ding hmang ti’n kan rak ruat sual theu.  A tu thlipi ih namnuai rero mi tipi thuanthum sung kan thleng cuahco thlang. Aw Bawipa, hung thang thlang hram aw! Zangfah kan lo dil a si.

“Ziangah nan tih? Zumnak nan nei lo maw si?” Maw Bawipa, zumnak nei dingin in ko rero a si. Na um taktak a si ti kan rak lo zum fek lo pang hman ah a tu ah na hnen ah zumnak thawn kan ra lo pan a si. Tui Vua tikcu ah hin, “Nan nuncan thin uh!” “Nan thinlung zate thawn ra kir sal uh!” (Joel 2:12) timi awkam te in, a thar in kan thinlung a khoih sal a si. Tui tum ih harsat kan ton rero mi hi pa khatkhat hril dingih in pek mi caan tha a si. Thu in then sak mi si loin, kan mah ten thuthennak kan tuah ding caan a si sawn; a thupi le thupi lo mi, a tul le tul lo mi hrilfiahnak kan tuah ding caan tha a si. Nangmah le kan milai pi pawl thawn kan pehtlaih awknak tung ding sal dingah in ko a si. Kan fehnak lamzin tluan ah ziang tluk tihphannak tlung hman seh la an nunnak liam tiangih hmai a rak nawr ngamtu zohthim tlak unau tampi kan nei ko. Hiti vek ih hmai an nawr ngam hi maih duhnak tansan tiangih siannak le ralthatnak petu Thlarau thianghlim ih huham ruangah a si. Thlarau thianghlim thawn nuntu khawsak nak lawng  in minung kan nunnak hi zaaran mipi (a tam sawn ah mi ih ziangih siarlo mipawl) pawl thawn a kaihngetkhawm aw mi le a thohsuah  tonaw mi a si zia, a lang ter thei. Tu vek ih harsat kan ton caan ah mi zapi hrangih tan a lak bik tu pawl hi, thuthangca le magazine cahmai ih milar zetzet si loin, mi zapi ih kan theih hngilh theu mi doctor pawl, nurse pawl, supermarket ih hnatuan pawl, hmunphiat thianfaih tu pawl (cleaners), mina  tuamhlawm tu pawl, khualtlawnnak lam tuanvo nei tu pawl, daan suah tu pawl, mah ten pumpe tuanvo latu pawl, Siangbawi le pumpe ih Pathian hnatuan pawl le rundamnak hi kan mah teih co theih thil a si lo zia a theifiang tu midang pawl hmuahhmuah hi an rak si sawn theu. Kan harsat tuar mi a roh tuk caan ah le, minung thansonak a tak ih a umnak hmun ah “Pumkhat an si thei nak dingah” (Jn 17:21) timi kan Bawipaih thlacamnak a thupit zia kan hmu fiang. Mipi lak ah tihphannak thlen ter ding hnakin kan zate in tuanvo kan nei khawm a si timi lang ter duh ruangah thin fual zet le ruahsannak tumpi thawn nitin a cangvai rero tu tampi an um. Kan ton mi mangbang vansangnak hi ziang tin kan pah suak ding timi fa le tu le pawl hnen ah nitin a zirh tu nu le pa, pi le pu tam pi an um. Cuti vek thiamthiam in mi hmuahhmuah ih thatnak hrangah thla a cam tu khal tam pi an rak um ve. Thlacamnak le tluangkhawng lo ih kan pekawknak pawl hi nehnak in co ter tu hriamnam pawl an si.

 “Ziangah nan tih? Zumnak nan nei lo maw si?” Zumnak timi cu runnak kan tul ti kan vun theih tikih a potsuak mi a si. Kan famkim lo; kanmah te lawng cun a tlu thei mi kan si; hlanlai tipi thuanthum ih lawng mawngtu pawl in arsi tleu an tul vek in kan nunnak ah Bawipa kan tul. Kan hringnun ih kan tomi lawng sungah Bawipa Jesuh hi sawm ve uh si. Amaih nehsak dingin kan tihphannak cu a hnen ah thum uh si. Dungthluntu pawl bangin Bawipa thawn cun lawng a pil dah kel lo timi kan hmu fiang ding. Ziangruangah tile, kan par ah ziangvek thil tha lo tlung hman seh la, ziangkim a tha lam ih in mer sak thei tu cu Pathian kutcak lawng a si. Thlipi tilet lak khal ah daihnak a thleng ter tu a si; ziangah tile, Pathian thawn cun nun a hring ringring.

Ziang hmuahhmuah hloral thluh ding vek tiangih harsat kan ton caan ah khat le khat thazang pe in le harsatnak ih sullam hawl bawm aw ton thei dingin lungrualnak hi a tak ih tho ter sal dingah kan Bawipa in in sawm a si. A thosal mi kan Bawipa hnen ih kan zumnak hi a thar in lang ter sal ding khal ah kan Bawipa in in thangphawk sal a si.  Kan lawng colhnak hmun in thlenpi tu dingah a thinglamtah kan nei. A thinglamtah ruangah ziang hman in, a duhdawtnak thawn in then thei lo ding timi ruahsannak kan nei. Kan kiangah zohman ngaihven tu um lo in le zianghman neihmi kan nei nawn lo tiih beidong ih kan um caan khal ah a thosal mi kan Bawipa hi kan hrangah Emmanuel a si ringring; in um pi ringring timi vun mang sal uh si. Kan hmai lam ih in hngak tu nunnak lam zuan dingah le kan sungih in pek cia mi a zangfahnak vel hi vun hmusuak sal in tharsuah dingah kan Bawipa in a thinglamtah par ihsin in sawm a si. A ziam thei dah lo mi kan sungih meialh kha mit ter men loin, ruahsannak thawn alh ter sinsin zuam uh si.   

Kan Bawipaih thinglamtah kan cohlang taktak a si ah cun, tuih kan ton rero mi harsatnak khal kan pom ve a tul. Lei tlun thuneihnak le sum le saw ngah duhnak thinlung pawl tansan tahrat in, Thlarau thianghlim lawng ih pek thei mi thil dang sawn zuan dingah kan zuam a tul. Himi in ziang a duhsan ti a sile, khat le khat nel aw zet in nuam khal le nuam tlang, tuar khal le tuar tlang thei tiangih u le nau vek ih duhdawt aw zet ih tlanlen theinak hmun nuam thar kan khuar ngam a tul thlang tinak a si. A thinglamtah thawngin in rundam ih a cuih rundamnak in ruahsannak in pe. Hi ruahsannak in kan mah le mah siseh, mi dang khal siseh humhimnak dingah a tul mi hmuahhmuah tuah theinak thazang in pe a si. Kan nun ih Pathian kan cohlan taktak tikah, harsatnak le tihphannak khal zumnak le ruahsannak thawn kan pah suak thei a si.

“Ziangah nan tih? Zumnak nan nei lo maw si?” Zumtu u le nau pawl, a fek mi Peter ih zumnak a lang nak hitawk hmun ih sin, minung pawl ih damnak le thimnak sungih tleunak a simi Nu Mary ih thlacam saknak thawngin, Pa Pathian hnenah ka lo ap a si. Hnangamnak petu Pathian thlawsuah cu hitawk hmun ihsin nan zate hnen ah luang hram seh. Aw Bawipa, kan leilung pi hi thlawsuah run pe aw la kan ruangpum pi ah harhdamnak siseh, kan thinlung ah hnangamnak run thleng ter hram aw. Tih lo ding ah in fial. Asinain, kan zumnak a der ih tihphannak thawn kan khat hrih lai. Sihmansehla, hi thlisia lakah hloral men ding cun in tan siang lo ding ti cu kan zum. ‘Tih hlah uh!’ (Mt 28:5) in run ti sal aw. Cun Peter thawn hmun khat in kan tihphannak hmuahhmuah cu na hnen ah kan thum a si; ziangah tile, in ruat tuk ti kan thei ko. (cf. 1Pet 5:7).

NB: theihthiam a har deuh khal le thinsau te'n rak siar hrih ko uh law. A ol ding zawngin Fr. Mangte ih a rak leh mi cu a si.