Peter timi hi Lungpi maw, Lungto a si (sim tu - Rev. Fr. David Kap Cin Mang)

Peter timi hi Lungpi maw Lungto a si?

Sim tu - Rev. Fr. David Kap Cin Mang

Himi thusuhnak hi Christian khawvel khoih zet tu a rak si theu. Tu bai te ah tla online ihsin kawhhran dang unau pawl ih an hmuhdan le an pom dan te an run thlah mi ka hmuh tikah, kannih Catholic pawl in teh ziangti’n kan pom timi run rel ve a tha ding ti’n ka ruat.

Ziangruangah Lungpi le lungto ah kan buai theu timi vun zoh tikah, Jesuh Khrih ih a kawhhran a rak dinnak lungpi hi Peter a si maw si lo timi simfiang nak dingih hman tlangpi mi a rak si theu.

Bible catlang vun tarlang sehla: “Ka lo sim Peter, nang cu lungto na si; hi lungpi parah hin ka kawhhran ka din dingih thihnak hman in a neh thei dah lo ding” timi Mt. 16:18 sungta kan buaipi bik mi a si theu.

Himi catlang te lawng zoh tikah, Peter cu lungto a si ih, ‘hi lungpi’ a timi cun thil dang a sawhkhih vek tla a bang. Himi ruangah hlanlai Catholic theologian hrekkhat pawl tla hman in hitawk ih lungpi timi hi Peter a silo. Hi lungpi hin Peter hnakin Jesuh Khrih a silole, Peter ih zumnak a sawhkhih sawn a si an ti. Kawhhran dang unau pawl ih pom tlangpi dan khal hiti’n a si ve theu. Himi ruahnak hi a dik pei maw timi kan vun zoh hnik pei!

Ziangruangah himi Peter timi hmin ih sullam an rak buaipi ciamco timi vun thlir tikah, kawhhran sungah Peter ih thuneihnak hi a tul maw tul lo timi thawn a kaikhuah aw theu. Peter ih thuneihnak a tul le tul lo cu Mt. 16:19 vun siar bet sehla a fiang cih mai: “Vancung Uknak tawhfung ka lo pe dingih leilungtlun ih na khammi cu vancung ah kham a si ve dingih leilungtlun ih na onmi cu vancung khalah on a si ve ding,” a ti rori sisi. Tawhfung hin thuneihnak a sawhkhih timi thu khal Is 22:22-23 sung kan hmu thei a si. Curuangah Jesuh Khrih in a kawhhran a din dingmi ah Peter ih thuneihnak a thupit ter zia a fiang tuk ko.

Asile, a tlunlam ih kan rel mi Peter timi hmin ih sullam ngaingai teh ziang a si pei? Kan lai Bible sungah “Ka lo sim Peter, nang cu lungto na si; hi lungpi parah” ti a si tikah Peter le lungto le lungpi hi a dangdang vek tla an bang. Kan theih ol mi nai bik mirang Bible kan zoh asile, “And I say to you: you are Peter, and on this rock I will build my church” ti a si. (Kawl khal in a fiang zet…..) Himi vek cekci in vun let hnik sehla, “Hiti’n ka lo sim: nang cu Peter na si, cule hi lungpi parah ka kawhhran ka din ding” ti ding awm ang tak a si. Asinain, kan Falam Bible ahcun Peter ih sullam ziang a si timi tiang langter duh ruangih hiti ih an let mi a si ko ding.

Cule, ziangruangah lungto le lungpi hi an rak buaipi timi kan vun zoh bet a sile, Greek hrimhrim ah cafang dangdang in ‘petros’ le ‘petra’ ti’n a um ruangah a si bik. Thlungthar Bible hi Greek hlir ih rak ngan a si. Greek ih nganmi vekin vun ti sehla, “Nang cu ‘Petros’ na si, hi ‘petra’ parah ka kawhhran ka din ding,” ti’n a si thlang ding. Cun, ‘petros’ ih sullam cu lungpi lole lungto a si ih ‘petra’ ih sullam cu lungpi tinak a si. Curuangah sullam dangdang nei thei mi dinhmun ah a cang.

St. Jerome in Greek ihsin Latin ih Bible a rak let tikah, ‘petros’ ai ah ‘petrus’ a rak hmangih ‘petra’ ai ah ‘petram’ a rak hmang. Asinan, Latin tong ah ‘petrus’ le ‘petram’ tivek a um lo tikah sullam khal an nei lo. Mirang tong ih an vun let tikah, ‘petros’ ai ah ‘Peter’ an hmang ih ‘petra’ ai ah ‘rock’ timi an hmang. Asinan, Mirang tongah ‘Peter’ timi hin ziang sullam hman a nei ve lo.

Asile, Jesuh Khrih amah rori ih tongmi ah teh, sullam dangdang nei an si pei maw timi kan vun zoh hnik pei. Jesuh Khrih le a miphunpi pawl ih hmanmi tong cu Aramaic tong a si. Cule, Peter ih hmin a pek tikih a hmanmi Aramaic tongfang cu “Kefas/Sefas” a si. Himi thawn pehpar in Jn 1:42 ah fiang zet in kan hmu thei. Cule hi tawk zawn ih Sefas timi tongfang ih sullam an let mi ah Peter ti a si ih, a ti can cu ‘lungto’ a si ti’n a um. Protestant unau pawl ih Bible letmi King James Version sung khalah, ‘Sefas’ ih sullam cu ‘lungto’ ti’n an let.

Asinain, Aramaic tong ah ‘Sefas’ ih sullam kan vun zoh tikah, lungto hnakin lungpi a sawhkhih sawn a si. Curuangah Jesuh Khrih ih tongmi taktak cu hiti’n a si sawn ding: “Hiti’n ka lo sim: nang cu Sefas na si; hi sefas parah ka kawhhran ka din ding,” ti a si mai ding.

Kan Bible sung kan zoh a sile, Peter ai ah Sefas timi hmannak catlang tampi hmuh theih a si (cf. IKor 1:12; IKor 3:22; IKor 9:5; IKor 15:5; Gal 1:18; Gal 2:9; Gal 2:11). Asinan, kan Falam Hre Kio Bible netabik revised an tuahmi ahcun, Sefas ti’n ngan lo’n Peter ti’n an let cih thluh. Ziangruangah timi cu a lettu pawl in an thei ko ding. The Chin Standard Bible ahcun Sefas ti’n an ngan thluh ko.

Asile, a tlun ih kan rel zomi thu thawn pehpar in, ziangruangah Bible ngan tu in, sullam dangdang neimi ‘petros’ le ‘petra’ a rak hmang timi kan vun zoh tikah, Greek tong tla a rak famkim thluh lo ruangah a si bik. Greek le Latin tivek ahcun ziangvek thil khal a nu le a pa ‘masculine/feminine’ ti’n then thluh an si. Cutikah ‘petra’ timi hi feminine a si ih, curuangah ‘nang cu petra na si’ ti’n vun ngan sehla, Peter cu mipa a si fawn ih a kaih lo. Himi ruangah ‘petros’ timi masculine tongfang a rak hman nak a si.

Asinan, thil poi mi pakhat cu ‘petros’ timi hin lungpi ti lawng si loin ‘lungto’ khal a sawhkhih thei tikah, sullam dangdang nei ding vekah a rak cang. Cuti’n Peter le Lungpi tla sullam dangdang nei ih ruat tu an umnak san a si.

Hmansehla, Jesuh Khrih ih rak hmanmi Aramaic tong tiang kan vun zingzoi lawlaw tik ahcun, Peter le Lungpi hi a dangdang an si maw timi le Peter ih sullam hi Lungto maw Lungpi a si timi tiang khal kan fiang thei ko.

Curuangah, tu ahcun hitawk zawn ih ‘rock’ timi lungpi cu Peter a si tiah santhar theologian tampi cun an hmufiang ih Catholic theologian pawl khalin hiti’n an pom tlangpi a si.

Asinain, himi thu hi Catholic kawhhran ih zum tengteng tul mi dogma a si loih mai hmuh dan ih el-awk rero theih mi theology dinhmun a si timi kan theih ding a thupi. Hmansehla, Papacy kan timi Peter ih thuneihnak (Pope ih thuneihnak) cu Jesuh Khrih ih dinmi Kawhhran sungah a tul tengteng mi a si ih Catholic pawl cun lo-theih-lo ih kan cohlan ding mi a si.