Mithianghlim Monica ih thuanthu (Part 1) (August 27)

Mithianghlim Monica (August 27)

A nauhak lai nunram

          Christian nunau pawl sungin upat sunloih tlak zet mi nunau pakhat zungkhih in in hmuh aw ti tikah Monica khih a si le a sual ding ka zum lo. Zoh tlang uh si.  Monica cu Africa saklam Rome ih neih mi Numidia ramthen (tu ah cun Algeria ti ih kawh mi) ram ah Christian nu le pa hnenin AD 332 ah a rak suak. A sinan, a nu le pai thuhla fiangten theih a si lo. Catholic Pawlpi ih mifim mithiam a si mi Mithianghlim Augustine in a sual nak pawl thuhla hrelh lo in a phuan awknak (Confession of St. Augustine) ti mi ca uk ah hi vek in a mai nu, Monica tuhla a rak simfiang. A nu cu thil ti thei zet tu nunau a si ih a mai Bishop nunram ih neih tul mi duhnung zet mi thil thiamnak pawl cu a nu in a neih thu, a thup ten fek zet ih rak khuasa tu a si thu, a mai a mi theih a rualpi pawl parah innsungsang pakhat a si nak a lang ter.

          Cui hlei ah cu lai ah cun Africa continent ah thlun theu mi daan ah a rak thanglian ih Africa Catholic Pawlpi sungah an mai nunphung daan pawl an rak hmang. Tahthimnak ih sim a si le Zarhte ni pawl ah rawl a ulh thu, mitu pawl ih thlaan ah feh in rawl a va pek thu pawl a si. Augustine in a nu cu a tlaitluang zet ih sual nei lo tiin a tarlang lo. Ziangah tile a pasal Patricius vek ih thil ti hrim mi pawl tuah tu a nem zawng in nun a sim theu ruangah a si. Cu lai ah Monica khal Africa Catholic Pawlpi ih hman mi daan a rak thlun. Africa Catholic Kohhran mipi pawl cu zu le sa rit nak in siseh, Hla sak in lam nak pawl thawn siseh, an duh mi pawl diriam zet in an rak hawl theu.

          Monica in a kum ruk ah wine a rak duh zet. Asinan, nikhat ah a mah cu ‘zu ta ma’ tiah an rak soisel ih a thianlung ah a tuar thei lo. Cu tiin a mah cu ziang tik hmanah cu vek thilcang ih thleng lo dingah a botcat ih a tha zawng in a rak rul kir sal. A mah cu hlasaknak le lamnak pawl ah a rak tel ko nan a ruahnak ah cun hlasak a peih zet. Cu lai ah an rak zum mi cu zanmang in ruahsannak a dang a hmu thei tiah an rak zum. Monica cu a zanmang zum zet tu a si ih zanmang ih a san khal midang pawl a sim theu. A hleice in a fapa thawn pehpar in hmailam caan ah ziang a cang ding ti a sut ih ziangvek thil hman tiih an zum thu Augustine in a nu ih thuhla a lang ter.

Zohman ih tuah lo mai tuanvo

          Monica cu Augustine in a parlam ih a ruah vek in thil ti thei zet tu a mawi zet mi nunau pakhat a si. Pathian upat tihzah zet tu a si. Catholic Biaknak ih zumnak hnget zet ih pom tu a si. Monica cu a kum 17 ah a mah hnak in kum 23 a upa mi kum 40 a kim zo mi kohhran dang Patricius thawn an rak nei aw. Patricius cu lo ram nei tu pakhat khal a si. Biaknak lam ziang siar lo tu a si. Monica in nitin a hmuhton rero mi innsungsang ah remdaihnak cu thin harnak, a pasal ih biaknak lam a zuam lo nak pawl ruangah harsatnak tampi a rak tong. A mitthli pawl cu Pathian hnenah ap in thla a cam. Asinan, a beidong men lo. A thlacamnak cu Pathian in nikhat khat ah I pe leh ding ti hngetkhoh zet in a zum. Upat tlak zet mi Christian nunau pakhat a si vek in thinsau ten a tuar. Cat bang lo in thla a cam. Hi tiin Monica in fate pali a rak nei. A fapa cu AD 354 ah a rak hring.

          A fapa Augustine cu a pai keneh thluntu a si. A mah bang lo in huatsuak zet tu a si. Nuamcennak cu khat lam ral tiang thleng ding tian in a peih zet. Monica hrangah cun a pasal ruangah a thin a har ih lai ah a fapa in harsatnak a pek bet. Augustine  in Manikhisel ti mi biaknak lam thlun mi pakhat a zum. Nupi pakhat a nei. Hi ti a tuah ruangah Monica cu a thinheng tuk. An inn ah feh in raw lei puai pakhat ih raw lei a on lo. A fapa hi vek ih a khuasak ruangah a beidong tuk.

          Hnemnak a ngah mi a mang ruangah a thin a dais al. A mang ah ‘a tleu zet mi mi pakhat thawn an rak tongawk. Cu mi cun a riahsiatnak thu a sut. A nih in a fapa hrangah a ruahhar thu a sim tikah mi pakhat a hmuh mi cun thinhar ding zianghman a um lo. Ziangah tile na fapa cu nang mah thawn nan um tlang ding’ tiah a rak sim. Cui hnu ah a fapa a rak cohlang sal. A mang thuhla khal a sim. Cu tikah Augustine in a nu hnenih a sim mi cu a nu dinhmun in a mai biaknak lam a thleng awk a si le a mah thawn rem aw ten an um ding thu a si ruangah a nu’i tong cu ziangah a siar lo. Zumnak ih hngetkhoh zet tu Nu a si ruangah ‘nangmah thawn ka um tiin ka lo sim lo’ kei mah thawn na um tiah a ti sal. A mah cu a ngaingai ah cun a thinlung tihnung zet mi a si. A tong ah siseh, a tuah nak ah siseh, tha ten a tuahnak cun a mah do a tum tu pawl ih ti thei lo dingin a sim thei tu nunau a si.

          Hi tiin Monica in a fapa thawn a um duhnak cu a fapa a upat tiang a si. Cu tiin tlang le tipi thuanthum kan tan a si khal le Monica in a fapa Augustine ih dungin a thlun ringring ti cu a fiang. A fapa kum 28 a kim tiang a si. Augustine in Italy in Rome lam feh a tum. Augustine cu Africa continent ih um Carthage university cu a fate tuk ih a mai hrangah hminthannak, hlawtlinnak ngah dingah a fiak tuk tiin a rak ruat. Cu tiin cu lai ah hminthang zet mi Italy Rome ih feh a duh. Cu tiin a khualtlawnnak cu a timlam. Cu mi cu a nu Monica khal in Augustine ih khualtlawnnak ding thuhla a thei ih a mah khal Italy ram a feh ding mi tinbaw ah a thleng ih lethmat a lei. Augustine cun a nui thlun a duh lo. Curuangah a nu bum a tum. Cu tikah Augutine in a nui hnenah ka rualpi pakhat hnenah zaankhat riah ka tum tiah a sim. A nu khal cui zaan cu tinbaw cawlhnak hmun ah a fapa a thleng awk nak ding hrangah zaanvar thlacamnak thawn a tikcu caan a rak hmang. A fapa cun zaan ah tinbaw par kai in a nui theih lo dingin a thupten a feh. A nu cu a rak tanta.

A pasal tawlrel thiam zet tu

          A pasal Patricius cu a ziaza ih biaknak lam ziang siar lo tu a si thu tarlang a si zo. Cu tik lai ah Africa continent ih um pasal pawl in an nupi pawl an thawi theu. Asinan, Patricius cun a nupi Monica cu ziang tik hmanah a thawi dah lo. A pasal ih thuhla fiang ten a thei. Ziang tin ka kai hruai ding ti a thei. Curuangah veikhat veihnih ah a rualpi pawl a sim theu mi cu ‘nan nih cu nan pasal pawl ih sal nan si tiah a sim theu. Hi ti a sim tikah mai pasal pawl dodal ih sim ding a si lo. Thawi a tuar mi nupi pawl si ter a duh ruangah khal a si lo. Monica in a pasal a dodal dah lo. A mai ti daan a nemzawng in a lehrul sal theu. A pasal a thinheng le dai tei um ding ti a thei. A ngaingai ah khal a tuah. A thinheng a reh tiang ziang hman tong lo in daiten a um.

          Thinheng dingin a tuah dah lo. A pasal a thinheng a reh lo le a mai caan a si. Hmaisa ah a mah a hman thu aw ka nem ten a sim. A pasal rin a tlak lo nak le biaknak lam a zuam lo nak a duh lo thu a simfiang. Cui hnu ah a pasal tong caan a pek ih a hngak. Ziangah tile a pasal mi rin um si ter a duh. Christian biaknak sungih luhter a duh. Hi pawl cu cat bang lo ih a neih mi tumtahnak a si. Doawknak ih pahnih ah Monica in a neh. Christian nunau tinkim ih cawn tlak zet mi Nu a si.

Monica ih zuamnak

          Augustine in a nu parah a nui zuamnak thawn a dil nak le mitthli tla ih a thlacamnak vek a ruat sal theu. Africa continent ih um nunau pawl ih hlanlai daan vek in mitthli tlak ih tahnak nunphung an rak thlun theu. Asinan, a mai thlacamnak cu Khrih ah a zumnak a ret nak ih suak mi a si. Mithianghlim pawl hnenin ruahsan thei ding tiangin a tum. A mah cu cat bang lo in thla a cam theu ih rawl a ul theu. Augustine khal in a nu ih zuam zet ih a thlacamnak pawl ruangah a nun a thleng nak a si tin eta lawngah a cohlang lai. Augustine in a tha zet mi a nu cu a bum ih Rome ih a rak feh thu a sualnak pawl a phuanawknak CONFESSION ca uk ah riahsia zet in a rak ngan. Hi vek ih hmun hlapi ih a feh tu a fapa parih a duhdawt zet tu Monica khal in rome khuapi tiang a rak thlun.

Rome khuapi ah

          A nu Monica cu a Fapa a um ding tiih a zum nak Rome khuapi tiang thleng in a feh. A fapa cu a hmu. A fapa Augustine cu hminthang zet mi Milan khuapi Bishop ih zirhnak hnuai ih a um thu a theih tikah a lungawi thu a sim thiam nawn lo. Augustine cu Milan ah a mai hmaisabik a nupi le a fapa Adeodatus pawl thawn an um tlang. A nu a thlen in hmaisa a nupi lungkim loin midang thawn a rak duhsak. Asinan, Augustine cun a dang pakhat a rak duh bet. Augustine khal in a mah cu Christian thuhla Bishop hnenin a zir thu lungawi zet in a sim. An nufa ih lungawinak cu zianghman ih thim theih lo a si. Asinan, Augustine in a nu hnenah hi vek in Christian thuhla a zirh rero ko nan duh vekin a si thei hrih lo. Neta lam ah Augustine ih a rak ngan mi cauk sungah hi vekin a mah cu Bishop Ambrose ih zirhnak thuai ih a um nak ruangah a nu cu Biakinn ah tu le tu a feh ih a hlan hnak in thla a cam deuhdeuh thu a tarlang. Augustine cu kum thum rori a hminthang zet ih sumlut tha zet mi thu ruat thiam tiin a hmin a rak thang zet. Hi tikcu caan lawngah Augustine cu Khrih dungthluntu ah a rak thleng awk. Hi mi cu Monica hnenih sim a si le nu ih lungawinak cu sim rel men a ngah lo. Ziang hmuahhmuah hnak in lungawinak a si. A duhdawt zet mi a fapa hrangah harsatnak a phunphun tuar in thlacamnak ih thathnemnak a tum tuk.

A thlacamnak a kim

          Monica cu a kum 17 ah a mah hnak in kum 23 a upa mi kohhran dang Patricius thawn an rak nei aw. Duhdawtnak cu a mit caw tiah an sim theu. Monica cu a duhdawt zet mi a pasal le a fapa hrangah thla a cam saknak cu kum reipi a si. A pasal Patricius cu Catholic Biaknak ah a lut ih thih tha in a thi. A fapa le a pasal hrangah kum 38 tiang rori thla a rak cam sak. Milan khuapi ih Archbishop Ambrose ih zirhnak thawn AD 387, Pasca puaipi ni ah Augustine ih fapa (Adeodatus) le a naupa (Alyplus) pawl thawn Baptism an rak lak. Milan Bishop a lungawinak bik cu Augustine Baptism a lak caan, Tideum hla an sak laifang a si tiah an sim. A nu Monica ih lungawinak cu zo in so a sim thei ding? Pathian ih thluasuah a tum tuk. A thuk tuk ih ruahban ding a si lo. Catholic Pawlpi hrangah cui tikcu caan cu a sung a leng in ral pawl ih an kulh lai caan ah raltha zet in ruahnak tha thawn a khat mi pakhat cu Pathian in thinnemnak in a khah ter. Pawlpi ih a tleu zet mi arsi pakhat a si. Monica ih thlacamnak cu a mah rori a nun lai ah a famkim ih lunghmui zet in hmuh a theih.

          Augustine a nunnak a thleng veten awmnat nasa zet in a tuar. A vanthatnak ah saya pawl hrangah an colh laifang a si. Cu tiin Monica, a fa upa deu le a naupa le sungkhat unau pawl thawn Cassiciacum ih um hramlak ih inn pakhat ah an rak cawl. Cui caan cu Augustine hrangah a harhdamnak tha sal dingah le thlarau lam thazaang silhkhah ih cawl dingah a si. Monica in rawlsuannak  ah tuanvo a lak. Augustine in a hnenah fimthiamnak zir in Pathian upat tihzah zet tu pitar pakhat, cathiam lo mi unau hnih, kum 16 a kim zo mi pahnih pawl a nei. Nikhat ah thu an ruah awk lai ah a thleng ih “nan thangso deuh maw?” tiah a sut. Augustine in secretary hnenah a nui’ tongkam a man ter. Cu tikah a nu in ‘ziang nan tuah’ ka ruahnak ah nunau pawl in hi vekih thu reltlang theinak an nai lo si lo maw? tiah a sut. Augustine in ka nu ‘philosophy’ ti mi Greek tongkam cu fimthiamnak duhnak ti mi cu ka nu na thei ko tiah a sim ih a nu in fimthiamnak duhtu bik pakhat tiah a ti. Cu tikah Monica in ‘nang cu a si lo mi a hlan ihsin na sim dah lo ti ka thei’ tiah a ti.

Monica ih thihnak a nai cuahco   

          Augustine cu Baptism a lak zo ruangah Africa continent ih tlung dingah a thinlung a botcat. Hi tiih a suahnak ih an tlun ah Augustine, a nu Monica, a nau le a fapa pawl cu Milan khuapi in an pok ih Italy ram thlanglam Ostia an thlen in tinbaw feh pawl an tetawk tuk ruangah an cawl lawk. Hi ti an colh lai ah Monica cu besia zet in a rak naa. Netabik nikua cemnak ah a fapa Augustine cu thluasuah a rak pek. A fapa Augustine hnenin ziang vek tongkam sia hman a rak theih dah lo thu le a pasal kiang ah in phum ngah lo khal le a poi tiih a sim hnu ah Pathian ih taang ah hnangam ten a rak cawl. Monica cu a kum 55, kum 387 ah a nunnak a rak cem. Augustine cu a duhdawt zet mi a nu a thih ruangah a riah a sia zet. A siahsia tuk law mam. Asinan, hmaisabik ahcun a mitthli a tla lo. Neta lam ahcun a tahnak thawn hnemnak a rak ngah. Augustine in tah a tul a ti tikah ‘tahnak thawngin a hlo mi natnak damternak a si’ tiah a rak sim. Augustine in a nu Mithianghlim pakhat a si ti a thei. Monica ih puai ni cu August 27 ni ah tuah dingin Pawlpi in in khiah sak a si.

Mithianghlim Monica hnenih kan zir ding mi pawl cu:

1. Innsungsang nuam nunram din nan duh le mopa leh monu kohhran bang mi neih awk a tul.
2. Mithianghlim Monica vekin kum 23 a upa sawn mi pasal neih hnak in mah thawn kum bangawk neih a tul. A si lole mipa cu malte kum upa deuh si a tul.
3. Innsang nu cu Catholic Biaknak ah zumnak hngetkhoh tu a si tul. A si lole hrin mi mai fa le pawl Biaknak dangah an thawn pang ding.
4. Monica cu thlacamnak thawngin kohhran dang pasal cu Catholic Biaknak sungah a rak hruai thei ih kum 38 sung rori mitthli thawn thla a rak cam nak thawngin Augustine cu Biaknak lam ah a rak thleng ter thei hi cawn tlak zet mi a si. Zuamnak thawn thlacam thiam dingah cawn a tul.
5. Catholic kohhran mi tinkim in thlacamnak ih huham theih a tul.